GLUTENSİZ BESLENMELİ MİYİZ?

Son zamanlarda herkesin dilinden “Glutensiz beslenme kilo verdiriyormuş”, “Gluteni kestim X kilo verdim”, “Glutensiz diyet yaptım ağrılarım gitti” gibi sözleri sıklıkla duymaya başladık. Bunda medyanın da etkisi oldukça büyük tabi. Sosyal medya hesaplarının sürekli glutensiz tarifler paylaşması, glutenin sanki bir ‘zehir’miş gibi gösterilmesi glutensiz ürünlere olan talebi arttırdı.

ABD’de yapılan bir çalışmaya katılan bireylerce; glutensiz diyetin daha sağlıklı, glutensiz ürünlerin daha besleyici, glutensiz diyetin akne tedavisinde etkili olduğunun düşünülmesi, glutensiz diyeti denemeyle bağlantılı bulunmuş.

Peki bunca inanış gerçekten bilimsel bir kanıta dayanıyor mu? Bunun cevabını vermeden önce gelin birlikte “gluten” ve “glutensiz diyet”in ne olduğuna bakalım.

Gluten; buğday, arpa, çavdar, yulaf ve bunlardan yapılan besinlerde bulunan bir depo proteindir. Gıda sanayiinde hamurun kabartılmasında, paketli gıdalardaki bileşenlerin yapıştırılmasında, gıdaya ağırlık kazandırmada ve gıdaların raf ömrünün uzatılmasında kullanılır.

Glutensiz diyet ise buğday, arpa, çavdar ve yulaf içerikli tüm ürünlerin diyetten çıkarılmasıdır. Bu durumda un, ekmek, makarna, bulgur, irmik, şehriye, kuskus, kek, kurabiye, pasta, lokum, kuruyemişler, hazır çorbalar, hazır salça, ketçap, sosis, salam gibi besinler de glutensiz diyette tüketilmemelidir.

Glutensiz diyetin kesin olarak kullanıldığı tek hastalık çölyak hastalığıdır. Çölyak, glutene duyarlı bireylerde gluten içeren besinin tüketilmesiyle gastrointestinal sistemde bir dizi rahatsızlığa sebep olan otoimmün bir bağırsak hastalığıdır. Bireylerin ömür boyu glutensiz diyete devam etmeleri gerekir.

Bununla beraber son yıllarda glutensiz diyetin irritable bağırsak sendromu, otizm, romatoid artrit, şizofreni, fibromiyalji ve atopide kullanılabileceği görüşü öne sürülmektedir. Ancak bu konuda yeterli  çalışma bulunmadığından kesin olarak uygulanmaları söz konusu değildir.

Glutensiz diyetin sağlıklı bireylere uygulandığı çalışmalarda ise polisakkarit alımındaki azlığa bağlı olarak bağırsaktaki yararlı bakteri sayısının azaldığı, zararlı bakteri sayısının arttığı görülmüş ve bu diyetlerin sağlıklı bireylerde yararlı etkisi görülmemiş.

Glutensiz diyetin kilo kaybı amacıyla kullanıldığı çalışmalar da oldukça az olduğu için bu diyetlerin ağırlık kaybı tedavisinde kullanılması uygun değildir. Kaldı ki bu kadar çok yasağın olduğu bir diyet programının yalnızca kilo kaybı amacıyla uygulanması pek de mantıklı görünmüyor öyle değil mi?

Aksine glutensiz diyetlerin yüksek doymuş yağ asitlerine ve glisemik indekse sahip olması obezite ve kardiyovasküler hastalık riskini artırıyor.

Glutensiz diyette önemli posa kaynakları kısıtlandığı için bu diyetler lif açısından da yetersizdir. Ayrıca birçok besin öğesi sınırlandığı için çeşitli vitamin-mineral yetersizlikleri görülebilir. Çinko, magnezyum, demir, B vitaminleri, D vitamini, kalsiyum ve folat, eksikliği görülen besin öğeleridir. Bunun yanında enerji alımında, basit karbonhidrat ve doymuş yağ tüketiminde artış görülür.

Özetleyecek olursak; glutenin öyle hemen hayatımızdan atmamız gereken bir madde olmadığını ve eksikliğinde uzun vadede istemeyeceğimiz sonuçlar ortaya çıkabileceğini söyleyebiliriz. Eğer gerçekten glutene karşı hassasiyetiniz olduğunu düşünüyorsanız önce bir gastroenterolog ile bu durumu değerlendirmeniz ardından da bir diyetisyenden yardım almanız daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Aksi halde kendiniz, birilerinden duyup, kulaktan dolma bilgilerle yaptığınız bu diyetle sağlığınızdan olabilirsiniz.

Sağlıkla kalın😊

KAYNAKLAR

1. Arslain, K., Gustafson, C. R., Baishya, P., & Rose, D. J. (2021). Determinants of gluten-free diet adoption among individuals without celiac disease or non-celiac gluten sensitivity. Appetite, 156, 104958.
2. Vazquez–Roque, M. I., Camilleri, M., Smyrk, T., Murray, J. A., Marietta, E., O’Neill, J., … & Zinsmeister, A. R. (2013). A controlled trial of gluten-free diet in patients with irritable bowel syndrome-diarrhea: effects on bowel frequency and intestinal function. Gastroenterology, 144(5), 903-911.
3. Adams, J. B., Audhya, T., Geis, E., Gehn, E., Fimbres, V., Pollard, E. L., … & Quig, D. W. (2018). Comprehensive nutritional and dietary intervention for autism spectrum disorder—a randomized, controlled 12-month trial. Nutrients, 10(3), 369.
4. Rodrigo, L., Blanco, I., Bobes, J., & de Serres, F. J. (2014). Effect of one year of a gluten-free diet on the clinical evolution of irritable bowel syndrome plus fibromyalgia in patients with associated lymphocytic enteritis: a case-control study. Arthritis research & therapy, 16(4), 1-11.
5. Sanz, Y. (2010). Effects of a gluten-free diet on gut microbiota and immune function in healthy adult humans. Gut Microbes, 1(3), 135-137.
6. Slim, M., Calandre, E. P., Garcia-Leiva, J. M., Rico-Villademoros, F., Molina-Barea, R., Rodriguez-Lopez, C. M., & Morillas-Arques, P. (2017). The Effects of a gluten-free diet versus a hypocaloric diet among patients with fibromyalgia experiencing gluten sensitivity–like symptoms. Journal of clinical gastroenterology, 51(6), 500-507.
7. Dionne, J., Ford, A. C., Yuan, Y., Chey, W. D., Lacy, B. E., Saito, Y. A., … & Moayyedi, P. (2018). A systematic review and meta-analysis evaluating the efficacy of a gluten-free diet and a low FODMAPs diet in treating symptoms of irritable bowel syndrome. American Journal of Gastroenterology, 113(9), 1290-1300.
8. Vici, G., Belli, L., Biondi, M., & Polzonetti, V. (2016). Gluten free diet and nutrient deficiencies: A review. Clinical Nutrition, 35(6), 1236-1241.
9. Pinto-Sanchez, M. I., Nardelli, A., Borojevic, R., De Palma, G., Calo, N. C., McCarville, J., … & Bercik, P. (2020). Gluten-Free Diet Reduces Symptoms, Particularly Diarrhea, in Patients With Irritable Bowel Syndrome and Antigliadin IgG. Clinical Gastroenterology and Hepatology.
10. El Khoury, D., Balfour-Ducharme, S., & Joye, I. J. (2018). A review on the gluten-free diet: technological and nutritional challenges. Nutrients, 10(10), 1410.